Aktualności

Czemu ma służyć wychowanie obywatelskie? Jak sprawić, by młodzi stali się świadomymi i aktywnymi obywatelami? Jakich narzędzi dydaktycznych używać, by aktywizować uczniów? To niektóre z pytań, na które starali się odpowiedzieć uczestnicy ogólnopolskiej konferencji „Szkoła przyszłości – aktywne uczestnictwo – debata – wspólne działanie”, która odbyła się 10–11 października 2023 r. w Olsztynie.

– Uczestnikami wydarzenia byli głównie nauczyciele i dyrektorzy szkół. Na spotkaniach poruszamy tematy, które są wyzwaniem w ich codziennej pracy. Chcemy stworzyć płaszczyznę do zdobywania wiedzy, jednocześnie próbując odpowiedzieć na pytanie, jak radzić sobie z problemami w szkole – wyjaśnia współorganizatorka wydarzenia Anna Kowalczyk z Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji, koordynatorka zespołu Akcji 2. w sektorze Edukacja szkolna.

Od przeszłości ku nowym horyzontom
Konferencję otworzył panel poświęcony roli szkoły w kontekście edukacji obywatelskiej. Moderator dyskusji Marek Zając wspomniał postać zasłużonego dla polskiej historii i kultury Władysława Bartoszewskiego, cytując fragmenty pochodzące z czasopisma, którego Bartoszewski był w czasach gimnazjalnych redaktorem. Można było wywnioskować z nich wiele na temat podejścia uczniów do edukacji w latach 30. XX wieku. – Już wówczas podejmowali oni tematy aktywnego uczestnictwa oraz kulturalnej debaty, a pamiętajmy, że to były jeszcze dzieci – opowiadał z entuzjazmem Zając. 

Paneliści dyskutowali na temat rozwoju społeczeństwa obywatelskiego na przestrzeni lat.  – Nie da się kształtować przyszłości społeczeństwa obywatelskiego bez patrzenia w przyszłość. Świat zmienia się zbyt szybko i musimy na to reagować, budując nowe wzorce zachowań – mówiła dr hab. Joanna Ostrouch-Kamińska, prof. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Marcin Szala, dyrektor Liceum Artes Liberales w Warszawie, zwrócił uwagę na rolę wartości w tworzeniu postaw obywatelskich. – Nasza tożsamość wynika z przyjętych wartości. Kiedyś były to Bóg – Honor – Ojczyzna i była w tym pewna struktura, teraz jest to bardziej różnorodne – wnioskował.

Debata oksfordzka i imigranci 
Równolegle toczyły się panele i warsztaty poświęcone aktywizacji młodych. Zainteresowaniem cieszyła się tzw. debata oksfordzka, w trakcie której pedagodzy wcielali się w obrońców i przeciwników tezy: „We współczesnej Polsce i innych państwach demokratycznych wzrasta rola edukacji obywatelskiej, a maleje rola edukacji patriotycznej”. 

W trakcie panelu „Uczeń – uchodźca w szkole – wobec wyzwań edukacji kulturowej” uczestnicy mogli z kolei dowiedzieć się, jak radzić sobie z wielokulturowością. – Polska szkoła z dnia na dzień stanęła w obliczu wyzwań. Testem był dla nas napływ uchodźców z Ukrainy. Różnice systemowe w edukacji, brak odpowiednich podręczników, bariera językowa – to wszystko było wyzwaniem, ale możemy wyciągnąć z tego wnioski – mówiła dr hab. Małgorzata Ciczkowska-Giedziun, prof. UWM. 

Żywa lekcja demokracji
Drugi dzień konferencji organizatorzy postanowili rozpocząć dobrą zabawą na świeżym powietrzu. W scenerii olsztyńskiej starówki w trakcie gry miejskiej „Śladami Kopernika” przypomniano sylwetkę i dokonania słynnego astronoma. Uczestnicy wzięli też udział w sesjach, w których przedstawiono dobre praktyki ze zrealizowanych projektów. Rozmawiano o tym, jakie korzyści dla społeczności lokalnej ma wolontariat międzynarodowy, jak sprawić, by szkoła była miejscem demokratycznym, oraz jak dyskutować, by nikogo nie urazić.  

Jedną z dyskusji poświęcono samorządowi uczniowskiemu jako żywej lekcji demokracji.  – Demokratycznie wybrany i rozwijający ideę aktywnego uczestnictwa samorząd uczniowski to przepis na sukces. Uczniowie muszą podejmować decyzje wspólnotowo i mieć świadomość, że ich głos jest ważny – tłumaczył Rafał Maliszewski, dyrektor Katolickiego Liceum Ogólnokształcącego im. Romualda Traugutta w Chojnicach. Marcin Paśnikowski, nauczyciel ze Świdnika, przekonywał za to do uruchamiania szkolnych rozgłośni radiowych jako narzędzia do aktywizacji uczniów. – Dzięki takim inicjatywom młodzież ma szansę zaangażować się w sprawy lokalne, podnieść swoją świadomość polityczną i rozwinąć umiejętności techniczne – wymieniał zalety takiego rozwiązania.

Jak wynika z ankiety pokonferencyjnej, spotkanie w wysokim stopniu spełniło oczekiwania nauczycieli. – Cieszymy się, że uczestnicy wyjeżdżają stąd pełni pomysłów. Staramy się spojrzeć na tematy dotyczące nauczycieli szerzej. W przeszłości rozmawialiśmy między innymi o nowych technologiach, zorganizowaliśmy także konferencję o szkole włączającej. Teraz postawiliśmy na aktywne uczestnictwo w życiu społecznym.  Chcemy podejmować tematy ważne dla nauczycieli i stwarzać przestrzeń do dyskusji w różnych miejscach Polski. Dlatego ciąg dalszy nastąpi – zapowiada Anna Kowalczyk z FRSE.

Zainteresował Cię ten tekst?
Przejrzyj pełne wydanie Europy dla Aktywnych 4/2023: