Eksperci dla FRSE

Biblioteki to instytucje kultury, które od dziesięcioleci nieustannie redefiniują swoją rolę i pełnione funkcje. Można zaryzykować stwierdzenie, że są to podmioty, które niezwykle szybko adaptują się do zmieniających się realiów współczesnego świata. Dotyczy to zarówno odpowiadania na lokalne potrzeby użytkowników, jak i reagowania na wielkie wydarzenia oraz globalne problemy. Przykładem może być włączanie się bibliotek w promowanie i realizację Celów Zrównoważonego Rozwoju.

Agenda 2030
W roku 2020 upływa pięć lat od podpisania przez 193 państwa członkowskie Organizacji Narodów Zjednoczonych dokumentu Przekształcamy nasz świat: Agenda 2030 na rzecz zrównoważonego rozwoju. Jest to kontynuacja milenijnych celów rozwoju zapoczątkowanych w 1992 roku w Rio de Janeiro i skonkretyzowanych w „Deklaracji Milenijnej” w 2000 roku. Agenda, której postanowienia weszły w życie w 2016 roku, zobowiązuje swoich sygnatariuszy do realizacji wizji rozwoju opartejna zasadzie 5P (People, Planet, Prosperity, Peace, Partnership – ludzie, planeta,dobrobyt, pokój, partnerstwo). Dzięki niej świat ma się stać lepszym miejscem, z którego zniknie ubóstwo, a ludzie będą cieszyli się pokojem i dobrobytem oraz – co najważniejsze – zaczną odpowiedzialnie traktować swoją planetę.

Biblioteki i cele zrównoważonego rozwoju
Agenda 2030 wyznacza 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju, a także 169 zadań, które je uzupełniają. Stanowisko bibliotek w sprawie wdrażania postanowień zawartych w dokumencie przedstawia Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń i Instytucji Bibliotekarskich (IFLA). W Polsce działania w tym zakresie pilotuje Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, które uruchomiło stronę „Biblioteki, rozwóji Agenda ONZ”¹, zawierającą wskazówki (Biblioteki Na Rzecz Realizacji Agendy 2030 ONZ)², w jaki sposób instytucje mogą realizować cele (tzw. SDG).

Warto zwrócić uwagę na to, że wiele książnic już wcześniej prowadziło działania zgodne z rezolucją ONZ. Od wielu lat biblioteki na całym świecie oferują wiele produktów i usług, które przybliżają nas do osiągnięcia celów. Przede wszystkim umożliwiają bezpłatny dostęp do informacji, wspierają alfabetyzację oraz ideę uczenia się przez całe życie (cel 4), są bezpiecznym miejscem, otwartym dla wszystkich ludzi (cel 11), bez względu na ich pochodzenie czy status społeczny (cele 5 i 16). Stale prowadzą działania odpowiadające potrzebom lokalnych społeczności. Usprawniają integrację cyfrową poprzez dostęp do technologii informacyjno-komunikacyjnych (cel 17). Oferują możliwość bezpłatnego korzystania z internetu oraz edukują w zakresie wykorzystania narzędzi cyfrowych (cel 10). Pracują na rzecz zwiększania świadomości ekologicznej użytkowników (cele 11 i 13), promują innowacje, kreatywność i dostęp do wiedzy (cel 9).

Spośród polskich instytucji intensywnie i bardzo świadomie w realizację celów włączyły się biblioteki z województwa śląskiego. W 2017 roku Biblioteka Śląska we współpracy z Ośrodkiem Informacji ONZ w Warszawie zorganizowała warsztaty „Rzecznictwo dla bibliotek: Agenda 2030”.

Jak promować SDG w bibliotekach?
W 2016 roku z inicjatywy IFLA został uruchomiony Międzynarodowy Program Rzecznictwa (IAP, International Advocacy Programme)³. Jego główne założenia to:

• podniesienie poziomu świadomości na temat Celów Zrównoważonego Rozwoju wśród pracowników bibliotek (w społecznościach lokalnychi na poziomie krajowym) oraz promowanie ważnej roli, jaką biblioteki mogą odegrać w rozwoju, przyczyniając się do realizacji Agendy 2030;
• zwiększenie udziału stowarzyszeń bibliotecznych i przedstawicieli bibliotek publicznych w działaniach rzeczniczych na poziomie krajowym i regionalnym w celu zapewnienia trwałego publicznego dostępu do informacji za pośrednictwem usług i programów bibliotecznych.

Dzięki programowi IAP powstały materiały dotyczące powiązania działań bibliotek z Celami Zrównoważonego Rozwoju, ułatwiające promowanie założeń Agendy przez ich pracowników w kontaktach z samorządami, instytucjamii mieszkańcami. Dodatkowo na platformie Library Map of The World⁴ w zakładce „SDG Stories” znajdują się przykłady dobrych praktyk z instytucji z całego świata.

Zespół Library Map przygotował podręcznik⁵ wskazujący, co i w jaki sposób można opublikować na platformie. W Polsce, obok podejmowania szeroko zakrojonych działań edukacyjnych w społecznościach lokalnych, dotyczących problematyki poruszanej w Agendzie, biblioteki mogą propagować Cele Zrównoważonego Rozwoju poprzez:

• realizację działań promocyjnych wspólnie z instytucjami, organizacjami pozarządowymi i szkołami w regionie;
• zamieszczanie informacji o celach na stronach internetowych bibliotek publicznych;
• podkreślanie w materiałach promocyjnych znaczenia konkretnych celów;
• dzielenie się dobrymi praktykami i relacjami z wydarzeń upowszechniających cele;
• rozpowszechnianie ulotki Biblioteki Na Rzecz Agendy 2030 ONZ.

W 2018 roku, trzy lata po podpisaniu Agendy, powstał Raport o Celach Zrównoważonego Rozwoju⁶, który pozwala śledzić postępy poczynione przez poszczególne kraje w zakresie realizacji wybranych Celów Zrównoważonego Rozwoju. Wskazano w nim, że w ostatniej dekadzie podniosła się jakość życia ludzi, jednak wzrost ten jest nierównomierny. Ponadto autorzy zaznaczają, że ludzkość stoi w obliczu wyzwań globalnych związanych ze zmianą klimatu, konfliktami, nierównościami oraz istnieniem stałych obszarów ubóstwa i głodu. Jeśli cele mają być osiągnięte, ważne jest podjęcie natychmiastowych i przyspieszonych działań przez poszczególne państwa. Konieczna jest ścisła współpraca między rządami, biznesem, społeczeństwem obywatelskim i pozostałymi interesariuszami.

Przypisy:

1. agenda2030.sbp.pl [dostęp: 6.08.2020].

2. Biblioteki Na Rzecz Realizacji Agendy 2030 ONZ, bit.ly/33wPM2E [dostęp: 6.08.2020].

3. The International Advocacy Programme (IAP), www.ifla.org/ldp/iap [dostęp: 6.08.2020].

4. Library Map of the World, bit.ly/3jTuYYp [dostęp: 6.08.2020].

5. Libraries and the Sustainable Development Goals. A storytelling manual, bit.ly/3icmp9H [dostęp: 6.08.2020].

6. The Sustainable Development Goals Report 2018, bit.ly/2YZTPRG [dostęp: 6.08.2020].