Eksperci dla FRSE

"Wolność oznacza odpowiedzialność. A to jest właśnie to, czego się większość ludzi obawia.^{"  George Bernard Shaw}

Jesteśmy skupieni na sobie. Jedni wyrywają kartki z kalendarzy, inni przesuwają palcem po ekranie smartfona. Mija dzień za dniem i często coraz bardziej zapatrzeni w pozyskiwanie nowych dóbr, osiąganie korzyści majątkowych, przechodzenie szczebli kariery zapominamy o odpowiedzialności, o konsekwencjach marnowania żywności, niszczenia środowiska, o obowiązkach dbania o najbliższych, najbardziej potrzebujących, o świadomości, że można oszukać nauczyciela, przyjaciela, przełożonego, ale nie samego siebie. W 1989 roku dostaliśmy wolność, ale do dziś nie rozumiemy, że to także oznacza odpowiedzialność. Dlaczego tak się stało? Może z powodu naszych lęków, a może z chęci przerzucenia odpowiedzialności na innych. Zygmunt Baumann w jednym z prasowych wywiadów stwierdził:

"Bez zaufania, solidarności i odpowiedzialności nie można być pewnym siebie. Nie można mieć odwagi. Być człowiekiem. Zaufanie, solidarność i odpowiedzialność, te trzy filary, które są ukrytą podstawą naszego bycia w świecie, one się teraz trzęsą i grożą zawaleniem. A my o nie się nie troszczymy jak trzeba. Nie rozpatrujemy nowych wydarzeń i skrętów z punktu widzenia tego, jaki one mają wpływ właśnie na zaufanie, solidarność i odpowiedzialność."

W najbliższych artykułach skupię się na rozwoju tych kompetencji społecznych. Dziś zajmę się odpowiedzialnością. Według słownika PWN, odpowiedzialność to obowiązek moralny lub prawny odpowiadania za swoje lub czyjeś czyny oraz przyjęcie na siebie obowiązku zadbania o kogoś lub o coś.

Ten artykuł będzie o edukacji, która uczy być odpowiedzialnym i jak tworzyć warunki do bycia odpowiedzialnym. Odpowiedzialności należy uczyć już najmłodszych lat. Jeżeli jednak tej lekcji nie odrobiliśmy w dzieciństwie to przeniesie się ona na naszą dorosłość. W niniejszym artykule skupimy się jednak na edukacji do odpowiedzialności osób dorosłych. Przeanalizujemy relację między odpowiedzialnością, a wartościami, zastanowimy się jak kształtować skutecznie postawę odpowiedzialności.

Filozof Roman  Ingarden  postrzegał odpowiedzialność, jako proces. W „Wykładach z etyki” wydzielił jego dwie fazy: branie odpowiedzialności za dokonanie czynu oraz ponoszenie odpowiedzialności za zrealizowany czyn.  Opisane poniżej historie są świadectwem ludzi, którzy wzięli na siebie odpowiedzialność i dalej ponoszą odpowiedzialność wybranej życiowej ścieżki.

Arek wziął na siebie odpowiedzialność za stworzenie warunków, umożliwiających większą liczbę przeszczepów. Kiedyś, wiele lat temu, wziął sobie do serca słowa Ojca Świętego Jana Pawła II, wygłoszone podczas Światowego Kongresu Towarzystwa Transplantacyjnego w 2000 roku w Rzymie.

"Każdy przeszczep narządu ma swoje źródło w decyzji o wielkiej wartości etycznej, decyzji, aby bezinteresownie ofiarować część własnego ciała z myślą o zdrowiu i dobru innego człowieka. Na tym właśnie polega szlachetność tego czynu, który jest autentycznym aktem miłości."

Dziś organizuje ogromną kampanię medialną i wydarzenie Bieg po nowe życie. Łączy osoby, które przeszły operację przeszczepu z tymi, którzy przywrócili im nadzieję. Do tego włącza znanych aktorów, sportowców, dziennikarzy, artystów.  Symboliczny marsz nordic walking ma wpływać na wzrost naszej świadomości. Każdy z nas za życia może podarować kawałek siebie bliskiej osobie i uratować tej osobie życie! A po swojej śmierci, oddając organy do przeszczepu, możemy uratować nawet kilka osób. W inicjatywie biorą udział różne osoby wspierające transplantologię. Najlepszą edukacją są historie ludzi po przeszczepach. Znajdziecie wśród nich zarówno Panią Karinę, która po przeszczepie serca zaszła w ciążę i urodziła zdrowego syna – Tymusia, jak i urodzonego optymisty Pana Henryka, który po transplantacji nerek i trzustki prowadzi firmę i realizuje swoje pasje.

Beata od wielu lat zarządza organizacją, która systematyczne pozyskuje żywność z różnorodnych źródeł - przede wszystkim takiej, która może ulec zepsuciu lub zniszczeniu, a następnie przed terminem przydatności do spożycia, rozdziela ją pomiędzy lokalne organizacje dobroczynne i placówki pomocy społecznej, pomagające osobom ubogim, zagrożonym wykluczeniem społecznym. Stowarzyszenie prowadzi szeroką działalność edukacyjną, zachęcając do wzięcia odpowiedzialności za marnowaną żywność. O skali i efektywności działań Banku Żywności w Krakowie świadczą  liczby. W 2020 roku łącznie pozyskano od producentów, dystrybutorów żywności, podczas akcji zbiórek żywności oraz Programu POPŻ 3.986,86 ton żywności o wartości 25.835.807,12 zł. Pozyskana żywność została rozdzielona pomiędzy 198 organizacje z terenu województwa małopolskiego. Odbiorcami pomocy byli podopieczni organizacji i instytucji partnerskich, którzy korzystali z pomocy żywnościowej w formie posiłków lub paczek żywnościowych. Łącznie pomoc trafiła do 78.000 osób, średnia liczba osób, którym udzielano  pomocy w ciągu jednego miesiąca to min. 50.000 osób.

Historia Macieja uczy, jak uczynić życie pełnym. Między przygotowywanym doktoratem, a organizowanymi hackatonami w Polsce i na świecie w trakcie pandemii Covid znalazł czas na charytatywną akcję CoronaNinja. Trochę z przypadku, ale jeszcze bardziej z potrzeby, grupa ludzi z motywacją pokazała, że naprawdę można zrobić coś niezwykłego — nawet wtedy, kiedy sytuacja wydaje się dramatyczna. Organizując zbiórkę sprzętu medycznego i wyposażenia młodzi ludzie z narażaniem swego życia jeździli do szpitali. Spontaniczne działanie narodziło się z obowiązku zadbania o innych. Akcja, której jak dziś wspomina autor nikt nie chciał, stała się świadectwem bezinteresownej odpowiedzialności.

Kiedy po raz pierwszy spotkałem w Krakowie przedsiębiorcę Artura, zastanawiałem się dlaczego w tak zaangażowany sposób przekonuje do edukacji ekonomicznej najmłodszych. Jego postawa była dla niektórych bardzo niezrozumiała, a jej pobudki niejasne. Później poznałem jego historię. Kiedy sami w życiu przechodzimy przez trudne sytuacje, wówczas łatwiej nam robić rzeczy dobre. Świadomość tego, co przeszliśmy tworzy podstawy do wzięcia odpowiedzialności za innych. Na początku powstała książka „ABC ekonomii, czyli pierwsze kroki w świecie finansów” później „ABC empatii, bo wszyscy jesteśmy tacy sami” . Dziś fundacja rodzinna Czepczyński Family Foundation wypracowuje kompleksowe systemowe modele edukacyjne, uczy empatii, przedsiębiorczości i odpowiedzialności. Siłą Fundacji jest świadomy swojej odpowiedzialności zespół i budowanie przyjaznego otoczenia z partnerami biznesowymi.

Poprzez różne przykłady poznaliście historię odpowiedzialności i edukacji dla odpowiedzialności. Podstawą tej formy edukacji jest storytelling. Wydaje się, że w najlepszy sposób odpowiada on na potrzebę nauczania do odpowiedzialności. Prawdziwa opowieść, doświadczenie czegoś autentycznego przekonuje do działania. Fałszywy ton, puste słowa - odwrotnie. Ponosimy odpowiedzialność za to, co robimy i to, czego nie robimy. Warunkiem efektywnej edukacji poprzez opowiadanie historii jest wiarygodność, spójność  i zwięzłość przekazu. Tylko w ten sposób można wpływać na postawy innych.

Na swojej życiowej i edukacyjnej drodze spotykam  wielu wspaniałych edukatorów kompetencji społecznej zwanej odpowiedzialnością. Każdy z nich zasługuje na własną Community Stories. Poznaliście historię tylko kilku z nich. Ale rozejrzyjcie się wokół i na pewno znajdziecie odpowiedzialnych za swoje czyny ludzi, którzy dadzą wam lekcję nowego życia. W czasie pandemii byliśmy zamknięci we własnych domach i własnych myślach. Po czasie pełnej izolacji wróciliśmy do zespołowych spotkań, szkoleń, konferencji. I znowu mamy szansę na osobistą rozmowę o rzeczach ważnych. Podczas tegorocznej konferencji firm rodzinnych U-rodziny, w Hotelu Klimek Muszynie poznałem Arka i jego niekończący się bieg po nowe życie. Następnego dnia  zrodził się pomysł „Edukacji po nowe, odpowiedzialne życie”.

Źródło: platforma EPALE https://epale.ec.europa.eu/pl

PS. Dziękuję za przykład i inspirację :

• Arkadiuszowi Pilarzowi „Bieg po nowe życie”
• Beacie Ciepłej „Bank Żywności” w Krakowie
• Arturowi Czepczyńskiemu „Czepczyński Family Foundation”
• Maciej Rysiowi Corono Ninja