Wizyty studyjne – Uczenie się przez całe życie – FERS

Portugalskie inspiracje dla uczenia się przez całe życie – relacja z wizyty studyjnej w Lizbonie

W dniach 7–10 października 2025 roku delegacja złożona z przedstawicieli: Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji, Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz ekspertów z zakresu edukacji uczestniczyła w wizycie studyjnej w Lizbonie. Wyjazd odbył się w ramach projektu „Rozwój współpracy i koordynacji w zakresie uczenia się przez całe życie”, realizowanego w ramach programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021–2027, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Plus.

Celem wizyty było poznanie portugalskich rozwiązań w zakresie edukacji, kształcenia zawodowego i wspierania rozwoju kompetencji przez całe życie. Spotkania z pięcioma kluczowymi instytucjami edukacyjnymi i administracyjnymi w Lizbonie pozwoliły na wymianę doświadczeń, analizę dobrych praktyk oraz refleksję nad możliwościami ich adaptacji w polskim systemie edukacji.

Uczestnicy wizyty studyjnej odwiedzili pięć instytucji edukacyjnych i administracyjnych, tj.: Agencja Narodowa ds. Kwalifikacji i Kształcenia Zawodowego (ANQEP), Dyrekcja Generalna ds. Szkolnictwa (DGAE), klaster szkolny im. Dr Azevedo Neves, Centrum Kwalifikacji (Qualifica Centre) oraz Instytut Politechniczny w Lizbonie.

W trakcie wizyty omawiano m.in. trwającą reformę systemu edukacji w Portugalii, elastyczne ścieżki kształcenia, integrację kwalifikacji z rynkiem pracy, doradztwo zawodowe, samoewaluację nauczycieli oraz wsparcie studentów w zakresie dobrostanu. Została zaprezentowana także platforma Career Centre by JobTeaser, wspierająca studentów i absolwentów w planowaniu kariery zawodowej.

Wizyta była okazją do wymiany doświadczeń, nawiązania kontaktów i źródłem inspiracji dla rekomendacji opracowywanych w ramach projektu.

Wśród najważniejszych tematów poruszanych podczas wizyty znalazły się:

•  Reforma systemu kwalifikacji zawodowych (jedna z części reform rządowych) – Portugalia wdraża nowy model zarządzania edukacją zawodową, w którym zadania Agencji ANQEP przejmują trzy inne instytucje. Celem jest lepsze dopasowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy i uproszczenie struktur administracyjnych.
• Samoewaluacja nauczycieli jako narzędzie rozwoju – portugalski model łączy ocenę pracy nauczyciela z jego ścieżką rozwoju zawodowego, co sprzyja refleksji i podnoszeniu jakości nauczania.
• Edukacja włączająca i doradztwo zawodowe – szkoły, takie jak klaster szkolny im. Dr Azevedo Neves, oferują elastyczne ścieżki kształcenia, łączące edukację ogólną i zawodową, z silnym wsparciem doradczym dla uczniów i ich rodzin.
• Wsparcie dla dorosłych i studentów – Centra Qualifica oraz działania SAS-IPL pokazują, jak skutecznie wspierać osoby dorosłe i studentów w zdobywaniu kwalifikacji, rozwoju osobistym i integracji społecznej.
• Cyfrowe narzędzia kariery – Platforma Career Centre by JobTeaser to przykład nowoczesnego rozwiązania łączącego uczelnie, studentów i pracodawców, oferującego dostęp do ofert pracy, doradztwa zawodowego i szkoleń.

Kluczowe wnioski z wizyty, to:

• Elastyczne ścieżki kształcenia zawodowego – Portugalia rozwija systemy umożliwiające szybkie dostosowanie kwalifikacji do potrzeb rynku pracy. W Polsce warto zintensyfikować działania w tym kierunku.
• Integracja edukacji z rynkiem pracy – silna współpraca instytucji edukacyjnych z pracodawcami pozwala na lepsze dopasowanie programów nauczania do realnych potrzeb zawodowych.
• Samoewaluacja nauczycieli – w Portugalii jest ona integralnym elementem rozwoju zawodowego. W Polsce warto rozważyć jej formalizację i powiązanie z awansem zawodowym.
• Edukacja dorosłych – Centra Qualifica oferują elastyczne kursy zawodowe dla dorosłych z jasno określonym procesem walidacji nabytych umiejętności. W Polsce warto rozwijać podobne instytucje, szczególnie w mniej rozwiniętych regionach.
• Edukacja włączająca – indywidualne podejście do ucznia i integracja osób z różnymi potrzebami edukacyjnymi to ważny element portugalskiego systemu.

Wnioski z wizyty posłużą do opracowania rekomendacji wypracowanych w projekcie w zakresie polityk edukacyjnych i społecznych na poziomie krajowym oraz regionalnym.

Diagram systemu edukacji w Portugalii

^{Źródło: Prezentacja wizytowanej instytucji (ANQEP)}

Szersze informacje o odwiedzonych instytucjach:

• Agencja Narodowa ds. Kwalifikacji i Kształcenia Zawodowego
  oryg. Agência Nacional para a Qualificação e o Ensino Profissional (ANQEP)

Główne cele i działania instytucji:
ANQEP to portugalska agencja odpowiedzialna za nadzór, rozwój i wdrażanie polityki edukacji zawodowej oraz kwalifikacji zawodowych w Portugalii. Agencja działa na rzecz podniesienia jakości edukacji zawodowej oraz promowania dostosowania kształcenia zawodowego do zmieniających się potrzeb rynku pracy. Jej celem jest zwiększenie liczby osób posiadających kwalifikacje zawodowe, co w efekcie ma przyczynić się do rozwoju sektora gospodarczego.

ANQEP pełni kluczową rolę w zarządzaniu krajowym systemem kwalifikacji, w tym certyfikowaniem umiejętności zawodowych i wspieraniem uczniów oraz pracowników w zdobywaniu nowych kwalifikacji. Instytucja zarządza także programami mobilności zawodowej, wspierając uczniów w zdobywaniu doświadczenia zawodowego za granicą.

W ramach działań ANQEP współpracuje z instytucjami edukacyjnymi, pracodawcami oraz związkami zawodowymi, aby zapewnić jak najlepiej dopasowane i jakościowe programy edukacyjne. Agencja wspiera również procesy uznawania kwalifikacji i doświadczenia zawodowego uzyskanego poza systemem formalnym.

^{Spotkanie w siedzibie ANQEP _{fot. arch. prywatne.}} 

• Dyrekcja Generalna ds. Szkolnictwa

         oryg. Directorate-General da Administracao Escolar (DGAE)

Główne cele i działania:

Dyrekcja Generalna ds. Szkolnictwa to odrębna jednostka odpowiedzialna za zarządzanie systemem edukacyjnym w Portugalii, w tym za administrację, organizację i nadzór merytoryczny nad placówkami edukacyjnymi. Jej głównym celem jest zapewnienie, by placówki edukacyjne funkcjonowały zgodnie z przepisami prawa, a także koordynowanie działań administracyjnych w obszarze edukacji publicznej.

DGAE zajmuje się organizowaniem struktury szkół publicznych w Portugalii, monitorując ich działalność na poziomie regionalnym i krajowym. Obejmuje to kwestie związane z planowaniem rozwoju sieci szkół, dostosowywaniem liczby nauczycieli do potrzeb uczniów oraz zarządzaniem bazą budżetową przeznaczoną na edukację.

W ramach nadzoru, DGAE monitoruje, jak szkoły realizują programy nauczania i jak przeprowadzają ewaluację wyników uczniów. Działa również w obszarze doskonalenia jakości edukacji.

• Klaster szkolny im. Dr Azevedo Neves

          oryg. Agrupamento Escolas DR. Azevedo Neves (AGAN)

Główne cele i działania:

Szkołam im. Dr Azevedo Neves to zróżnicowana instytucja edukacyjna, która skupia się na dostosowaniu programów nauczania do różnych grup wiekowych i potrzeb edukacyjnych. Jest to przykład szkoły, która łączy edukację formalną z nauczaniem zawodowym i technicznym, przy jednoczesnym uwzględnieniu elementów uczenia się przez całe życie. To jedna z instytucji edukacyjnych w Portugalii, która wyróżnia się systemem kształcenia zawodowego. Celem szkoły jest zapewnienie wszechstronnej edukacji, która umożliwia uczniom zarówno zdobycie wykształcenia ogólnokształcącego, jak i zawodowego.

Szkoła kładzie duży nacisk na rozwój umiejętności praktycznych, umożliwiając uczniom uczestnictwo w warsztatach, projektach i programach stażowych. Podejście edukacyjne szkoły jest w pełni zintegrowane z rynkiem pracy i wymaga dużej współpracy z firmami, które mogą oferować uczniom miejsce na praktyki zawodowe. Programy te są zgodne z ideą uczenia się przez całe życie, dając uczniom szansę na dalszy rozwój po ukończeniu szkoły.

W ramach kształcenia zawodowego, uczniowie mają możliwość zdobywania umiejętności w zakresie różnych dziedzin, takich jak hotelarstwo, gastronomia, nowe technologie oraz inne obszary techniczne.

^{Spotkanie z przedstawicielami Klastra Szkolnego im. Dr Azevedo Neves oraz Centrum Kwalifikacji _{fot. arch. prywatne.}} 

^{Z wizytą na lekcji z projektowania ubioru _{fot. arch. prywatne.}} 

• Centrum Kwalifikacji

          oryg. Qualifica Centre

Główne cele i działania:

Qualifica Centre to placówka edukacyjna, której misją jest wspieranie osób dorosłych w zdobywaniu kwalifikacji zawodowych i kontynuowaniu nauki przez całe życie. Centra te oferują szeroki wachlarz kursów zawodowych, z naciskiem na dziedziny takie jak design, moda, multimedia oraz zarządzanie sprzętem IT. Działania Qualifica Centre mają na celu wspieranie osób, które z różnych powodów nie ukończyły edukacji formalnej, w uzyskaniu formalnych kwalifikacji zawodowych, co ma na celu poprawę ich pozycji na rynku pracy.

Centrum to jest częścią krajowego systemu edukacji dorosłych, którego celem jest poprawa dostępu do kształcenia dla osób dorosłych, szczególnie w zakresie umiejętności, które odpowiadają na zapotrzebowanie rynku pracy. Programy kształcenia są elastyczne i dostosowane do osób pracujących, umożliwiając im łączenie edukacji z obowiązkami zawodowymi. W ramach Qualifica Centre, uczestnicy mogą uzyskać kwalifikacje zarówno w obszarach zawodowych, jak i w zakresie umiejętności miękkich, które są istotne w każdym zawodzie.

• Instytut Politechniczny w Lizbonie (IPL); działania wspieracjące studentów (SAS-IPL)

oryg. Instituto Politécnico de Lisboa

Główne cele i działania:

SAS-IPL (Social Action Services) to jednostka wspierająca studentów w zakresie działań socjalnych i edukacyjnych na Politechnice Lizbońskiej. Celem SAS-IPL jest zapewnienie kompleksowego wsparcia studentom, szczególnie tym, którzy mają trudności w przystosowaniu się do wymagań edukacyjnych i socjalnych. Do głównych zadań tej instytucji należy organizowanie szkoleń i warsztatów dla studentów, pomoc w zakresie integracji społecznej oraz rozwiązywanie problemów związanych z adaptacją do życia akademickiego.

SAS-IPL promuje także edukację dorosłych, organizując kursy i programy skierowane do studentów, którzy wcześniej nie mieli dostępu do edukacji lub muszą nadrobić zaległości. Dodatkowo, instytucja wspiera rozwój kompetencji społecznych studentów, organizując wydarzenia kulturalne, sportowe i edukacyjne, które mają na celu wspieranie integracji i rozwoju osobistego.

Link: https://sas.ipl.pt/

^{Spotkanie z przedstawicielami Instytutu Politechnicznego w Lizbonie _{fot. arch. prywatne.}} 

• Platforma Career Centre by JobTeaser

Główne cele i działania:

Career Centre by JobTeaser to platforma, która wspiera studentów i absolwentów w planowaniu kariery zawodowej, umożliwiając im dostęp do ofert pracy, staży, praktyk, oraz narzędzi doradztwa zawodowego. Platforma ta łączy uczelnie, studentów oraz pracodawców, tworząc kompleksowe środowisko umożliwiające budowanie kariery.

Funkcje i cechy platformy Career Centre by JobTeaser:

Oferty pracy i staży:

Platforma udostępnia oferty pracy, staży i praktyk skierowane do studentów i absolwentów. Dzięki temu, użytkownicy mają dostęp do szerokiej bazy ofert dostosowanych do ich poziomu wykształcenia i doświadczenia zawodowego.

Oferty te są często dostosowane do różnych branż, co ułatwia studentom wybór kariery, która odpowiada ich zainteresowaniom i umiejętnościom.

Współpraca z uczelniami:

Platforma współpracuje bezpośrednio z uczelniami wyższymi, co oznacza, że studenci i absolwenci mogą uzyskać dostęp do ofert pracy, które zostały specjalnie udostępnione przez ich uczelnie. Dzięki temu, Career Centre by JobTeaser umożliwia lepszą komunikację między uczelniami a firmami, a także pomaga pracodawcom dotrzeć do młodych talentów.